EU-richtlijn maakt massale vernietiging van de natuur, vergelijkbaar met ecocide, strafbaar
SAMENVATTING:
De Europese Unie bereikte een akkoord om ernstige schade aan het milieu te bestraffen.
De herziening van de EU Richtlijn inzake milieucriminaliteit voorziet om “milieumisdrijven die vergelijkbaar zijn met ecocide” te bestraffen.
De baanbrekende beslissing komt na maandenlange onderhandelingen tussen de Europese Raad, de Commissie en het Parlement en weerspiegelt de aanbeveling van het Europees Parlement eerder dit jaar om ernstige milieumisdaden aan te pakken.
De tekst zal de komende maanden formeel worden aangenomen, maar het voornaamste politieke akkoord is bereikt.
De Europese Unie bereikte een akkoord over de verankering van de meest ernstige milieuschade als misdrijf in de herziene Richtlijn Milieucriminaliteit.
Op 16 november 2023 keurde de Europese Unie de herziening van de Richtlijn 2008/99 inzake de Bescherming van het Leefmilieu door middel van het Strafrecht goed. De richtlijn zal voortaan een bepaling bevatten die toelaat om de meest ernstige vernietiging van ecosystemen rechtstreeks aan te pakken, zoals bijvoorbeeld de vernietiging van natuurlijke habitats of illegale houtkap.
Hoewel de operationele tekst van de richtlijn geen gebruik maakt van de term ‘ecocide’, heeft de EU duidelijk nota genomen van de tekst die eerder dit jaar door het Europees Parlement werd voorgesteld om misdaden op het niveau van ecocide aan te pakken, alsook van het groeiende aantal wetsvoorstellen om ecocide strafbaar te stellen die zowel in Europa als in de rest van de wereld zijn ingediend of in behandeling zijn.
De definitieve tekst kwam deze week naar buiten na verschillende maanden van onderhandelingen ("trilogen") tussen de Europese Raad, de Commissie en het Parlement over o.a. het instellen van een "algemeen misdrijf" gericht op het voorkomen en bestraffen van de meest ernstige milieuschade, met inbegrip van "gevallen die vergelijkbaar zijn met ecocide", zoals in de begeleidende overwegingen staat. De tekst zal de komende maanden formeel worden aangenomen, maar het voornaamste politieke akkoord is bereikt.
Europarlementsleden met Marie Toussaint (6e van links), Virginijus Sinkevicius (4e van rechts) en Toine Manders (6e van rechts, die de onderhandelingen voor het Parlement leidde.
De door het Europees Parlement voorgestelde tekst kwam er na een unanieme stemming in de Commissie juridische zaken in maart 2023, waarin werd voorgesteld dat "de lidstaten ervoor zullen zorgen dat handelingen die ernstige en wijdverspreide, langdurige of onomkeerbare schade veroorzaken, worden behandeld als een bijzonder ernstig misdrijf en als zodanig worden bestraft overeenkomstig de rechtsstelsels van de lidstaten".
Dit sluit nauw aan bij de definitie van ecocide als internationale misdaad zoals die werd opgesteld door een onafhankelijk panel van experts dat werd bijeengeroepen door de Stop Ecocide Foundation in 2021. Deze definitie heeft geleid tot een snel toenemende belangstelling bij regeringen, juristen, academici en media over de hele wereld.
De definitieve tekst van de EU inzake ernstige misdrijven is duidelijk in lijn met de internationale definitie, en het is de eerste keer dat een wetgevende tekst op Europees niveau de massale vernietiging van de natuur als ernstige misdaad erkent.
De publieke vraag naar de erkenning van misdaden op ecocide-niveau is zonder twijfel aan een opmars bezig. Een coalitie van politici, NGO's en het maatschappelijk middenveld voert al meer dan een jaar campagne voor de opname ervan in de EU richtlijn. Een online petitie, georganiseerd door WeMoveEU en Avaaz, werd meer dan 617.000 keer ondertekend.
Anna Hatzius Sarramona, Team Lead Youth for Ecocide Law NL, zegt:
“We zijn tevreden dat Europese landen akkoord gingen met een gemeenschappelijke aanpak van milieucriminaliteit. De richtlijn stelt een duidelijke ondergrens voor wanneer er gesproken kan worden van een milieudelict en hoe dit strafrechtelijk zal worden vervolgd. Het is nu aan de lidstaten om hierop verder te bouwen en het aanrichten van milieuschade strafrechtelijk te gaan vervolgen binnen hun eigen rechtstelsels.”
Babs Verhoeve, directeur Stop Ecocide NL:
"Wij zijn blij met de herziening van het Europese kader voor milieucriminaliteit. We zullen de implementatie nauwlettend in de gaten houden! Elke lidstaat moet nu maatregelen nemen om grootschalige schade aan ecosystemen en het milieu doeltreffend te onderzoeken, te vervolgen, te bestraffen - en te voorkomen. Deze overeenkomst is ook belangrijk omdat de EU de EU-lidstaten vertegenwoordigt in de lopende onderhandelingen over een nieuw internationaal verdrag inzake milieucriminaliteit."
Jojo Mehta, medeoprichter en CEO van Stop Ecocide International, over de net goedgekeurde richtlijn:
"Wij zijn heel blij met dit resultaat. De goedgekeurde tekst is een zéér belangrijke stap en een enorme overwinning voor de natuur, omdat het een aanzienlijke versterking betekent van de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht in de hele EU.
Het Europees Parlement toonde in maart sterk leiderschap door te pleiten voor een solide tekst en de onderhandelingen met de Commissie en de Raad hebben geresulteerd in een richtlijn die de lidstaten echt zal helpen om milieuschade veel ernstiger aan te pakken.
Deze stap is uitermate belangrijk en moet sterk geprezen worden. De snelle opgang van de initiatieven rond ecocidewetgeving toont aan dat Europese staten niet lang zullen wachten om hier dieper op in te gaan in hun eigen rechtsstelsels.
Sterker nog, ik twijfel er niet aan dat, nu we steeds sneller deze richting inslaan, het slechts een kwestie van tijd is vooraleer ecocide op elk niveau in het strafrecht zal worden erkend."
Marie Toussaint MEP, die een centrale rol speelde in de onderhandelingen:
"De aangenomen tekst kan een nieuw tijdperk van milieugeschillen in Europa inluiden. We hebben een fundamentele overwinning behaald die verder zou moeten reiken dan onze grenzen. In de Europese politieke context is deze tekst een steunpunt voor iedereen die het milieu verdedigt voor het gerecht en vecht tegen de straffeloosheid van criminele bedrijven die maar al te vaak de wetten aan hun laars lappen en zo de milieudemocratie in Europa aantasten.
Milieucriminaliteit neemt wereldwijd explosief toe. Het wordt net zo lucratief geacht als drugshandel en draagt bij tot de vernietiging van de leefomstandigheden op aarde. Met dit akkoord neemt de Europese Unie de meest ambitieuze wetgeving ter wereld aan. We zullen ervoor blijven vechten dat winstbejag nooit meer levende wezens schade kan toebrengen. Het is nu van essentieel belang dat de EU-lidstaten een amendement voorstellen om ecocide als zelfstandige misdaad op te nemen in het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof."
De Europese Unie nam de definitie van ecocide op als een “zwaar (‘gekwalificeerd’) milieumisdrijf” – wat betekent dit precies?
Het akkoord over de herziening van de Europese Richtlijn 2008/99 inzake de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht bevat zoals voorheen geen algemene definitie van wat wordt verstaan onder “milieumisdrijf”. In plaats daarvan beslisten het Europees Parlement, de Raad en de Commissie over een uitbreiding van de bestaande lijst met 9 nieuwe milieumisdrijven. Zo staan illegale houtkap, illegale recyclage van verontreinigde onderdelen van schepen en illegale waterwinning nu ook op de lijst.
Belangrijk is ook de toevoeging van een ‘gekwalificeerd misdrijf’: als handelingen uit de lijst van milieumisdrijven bewust ernstige schade veroorzaken worden ze beschouwd als zware misdrijven en worden ze extra zwaar bestraft.
Hiervoor hanteert de herziene richtlijn de volgende omschrijving: ‘de vernietiging van of de langdurige, wijdverspreide en substantiële schade aan een ecosysteem of milieuwaarde, of aan een natuurlijke habitat binnen een beschermd gebied, of aan lucht, bodem of water’. In de overwegingen bij de richtlijn noemt de EU deze zware misdrijven ‘gevallen die vergelijkbaar zijn met ecocide.’
De richtlijn voorziet een gevangenisstraf tot 8 jaar voor deze zware misdrijven. EU Listaten zijn vrij om deze straf nog verder op te trekken bij de omzetting van de richtlijn naar nationaal recht.e omzetting van de richtlijn naar nationaal recht.
Lees hier meer over de nieuwe richtlijn.
Contactpersonen voor pers:
Babs Verhoeve, +32 468 59 96 55 babs@stopecocide.nl (NL)
Anna Hatzius Sarramona, +49 157 764 585 33 – anna@hatziusarramona.net (EN)
Om een interview te regelen met Jojo Mehta, medeoprichter en uitvoerend directeur van Stop Ecocide International, gelieve contact op te nemen met Rebecca Hesketh van Higginson Strategy via rebecca@higginsonstrategy.com | +44(0)7927 616779